Từ lâu, rượu Mai Hạ đã không còn xa lạ với thực khách gần xa. Với người Mai Châu, đây là một thức uống đặc biệt không thể thiếu trong mỗi dịp hội hè, lễ tết, là thứ quà quý dành để thết đãi mỗi khi có khách đến chơi nhà. 

 Một phụ nữ Thái đang trưng cất rượu Mai Hạ theo phương pháp truyền thống

(Ảnh: Làng nghề Nấu rượu Mai Hạ)

 Nghề nấu rượu ở xã Mai Hạ không biết có tự bao giờ, chỉ biết rằng, nó đã được truyền từ đời này sang đời khác, và người ta tin rằng, chỉ có khí chất của đất trời và tình người nơi đây mới có thể tạo ra thứ rượu thơn ngon đặc biệt đến thế.

Bí quyết để trưng cất được rượu Mai Hạ thơm ngon “có một không hai” nằm ở cách làm men lá. Để làm được thứ men lá “đặc biệt” này, tối thiểu phải cần tới 9 loại lá cây rừng, gồm: ổi, bưởi, chuông, nhòng nhạnh, hồng bì, ngựt mèo, chịch choóc, phá noộc, cú đin… Sau khi tìm đủ nguyên liệu và chế biến được men, công đoạn quan trọng tiếp theo chính là ủ rượu. Nguyên liệu để nấu rượu Mai Hạ thường là sắn. Sắn được phơi khô, đập nhỏ ngâm vào nước, sau đó vò và đãi sạch rồi trộn đều với trấu gạo đem đồ chín. Khi sắn đồ chín thì đem hong đều ra các nia, mẹt cho tới khi nguội. Khi sắn đã đảm bảo đủ độ nguội và tơi đều thì đem ủ với men, sau đó cho vào chum sành ủ khoảng một tháng mới mang ra chưng cất. 

 Rượu Mai Hạ được chưng cất theo phương pháp truyền thống dựa theo nguyên lý chưng cách thủy. Củi để nấu rượu cũng phải là gỗ đã phơi khô, đượm lửa. Trong quá trình đun người nấu rượu phải thường xuyên túc trực để đảm bảo cho lửa cháy đều thì chất lượng rượu mới thơm ngon được. 

Các công đoạn về cơ bản là như thế, nhưng không phải ai cũng có thể nấu cho ra đúng hương vị của rượu Mai Hạ, bí kíp phụ thuộc vào tay nghề, độ khéo léo của người nghệ nhân nấu rượu, đôi khi chỉ cần tăng giảm một vài nguyên liệu, kéo dài hoặc rút ngắn một chút thời gian ủ rượu, điều chình lửa to nhỏ ở một vài thời điểm … là vị rượu đã khác rồi. Bởi vậy, muốn uống cho được một chén rượu Mai Hạ chuẩn vị, thực khách nên lựa chọn sản phẩm của những cơ sở uy tín ngay tại địa phương này. Thành phẩm rượu Mai Hạ có độ trong vắt, thơm nồng, chỉ cần nhấp một ngụm nhỏ là đã lan nhanh xuống cổ họng. Điều đặc biệt là, rượu tuy nặng nhưng không “sốc”, thưởng thức rượu Mai Hạ cũng cần độ “nhẩn nha” nhất định, chứ không thể “cạn ly” như các loại rượu khác. 

 Rượu Láu Siêu – một loại rượu truyền thống của làng nghề nấu rượu Mai Hạ 

(Ảnh: fb Làng nghề Nấu rượu Mai Hạ)

Sẽ là hoàn hảo nếu kết hợp rượu Mai Hạ với ẩm thực Mai Châu. Các món ăn truyền thống của người Thái như cơm lam, gà nướng, thịt lợn bản … khi được thưởng thức cùng rượu Mai Hạ sẽ tạo nên một bữa ăn trọn vẹn, hòa quyện giữa hương vị thơm ngon của rượu và sự tươi ngon của thực phẩm địa phương.

Với người Thái, rượu Mai Hạ không chỉ là một thức uống đặc sản mà còn mang đậm giá trị văn hóa. Khi khách đến chơi nhà, như một nghi thức, chủ nhà sẽ mời khách một chén rượu để chào đón và làm quen. Rượu Mai Hạ cũng xuất hiện trong hầu hết các nghi lễ quan trọng của người Thái: Tết Nguyên Đán, lễ hội cơm mới, các nghi lễ cúng thần linh … Mỗi chén rượu đều chứa đựng ước vọng về sức khỏe, sự thịnh vượng và may mắn cho cả gia đình và cộng đồng.