Ẩm thực Tây Bắc nói chung, Hòa Bình nói riêng luôn trở nên đặc biệt với du khách là bởi, thiên nhiên đã ưu ái, dành tặng cho vùng đất này những nguyên liệu riêng có, cùng với đôi bàn tay khéo léo của đồng bào nơi đây đã tạo ra những món ngon không thể trộn lẫn. Một trong số đó phải kể đến là các món ngon từ quả trám đen. 

Quả trám đen còn tươi  (Ảnh: Sưu tầm)

Quả trám có hình thoi, khi còn non có màu xanh nhạt, khi đã già, chín có màu tím đen, hạt cứng, chia làm ba ngăn, có nhân ăn rất bùi; Phần thịt trám màu hồng thẫm, phần sát hạt có màu vàng. Các chất dinh dưỡng từ quả trám đen được xem là một loại đạm thực vật rất tốt cho sức khỏe, trong đó các thành phần nhiều nhất gồm: hydrat cacbon, protit, chất béo và các khoáng chất: Canxi, photpho, sắt, kali, magie, kẽm …

Có rất nhiều cách chế biến các món ngon từ quả trám đen: Trám kho thịt, cá, Trám đen ngâm mắm, Xôi trám … Song, ở Hòa Bình, phổ biến nhất vẫn là quả trám “om” hay “ỏm”.

Thực ra cách chế biến món ăn này rất đơn giản, quả trám, sau khi được hái về, rửa sạch, để ráo rồi đem ngâm với nước sôi, đậy nắp, để khoảng 15 – 20 phút, sau khi thử thấy trám mềm tay là có thể ăn được. Cách chế biến đơn giản là thế, những bí quyết nằm ở chỗ, đầu tiên, phải chọn cho được loại trám ngon, vỏ mỏng, vị bùi, ngậy mà không bị chát (có một số loại trám có vỏ dày, chát, ăn không ngon); thứ nữa là nhiệt độ ngâm hay om trám phải vừa độ, nếu không, quả trám sẽ không thể chín mà bị cứng, trơ, không ăn được. Thường là dùng nước đun sôi, để nguội cho hạ bớt nhiệt còn khoảng 80 – 90 độ C là có thểm dùng om trám được.

Trám đen khi đã được om chín 

Trám sau khi om có thể chấm với nước mắm hay muối vừng tùy thích. Thưởng thức theo cách này, thực khách có thể cảm nhận được vị bùi, ngậy, thơm nguyên bản của trám. Mùa trám thường rất ngắn, chỉ kéo dài trong khoảng hai tháng, quãng từ tháng 7 đến tháng 8 Âm lịch. Theo các cụ cao niên ở vùng mường Vang (huyện Lạc Sơn) kể lại, xưa kia, cứ vào mùa trám, những con hươu, con nai trong rừng lại tìm đến những gốc trám để nhặt ăn những quả chín rụng xuống. Đây cũng là lúc người dân có thể lên rừng thu hoạch trám. Vì mùa quả ngắn lại là thứ quả quý nên trám đen được người dân địa phương chọn làm quà hoặc dành để chiêu đãi khách gần xa mỗi khi ghé thăm vào đúng mùa quả chín.

   Lam Châu