Ngày 26/7/2022, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Quyết định số 1756/QĐ-BVHTTDL và Quyết định số 1757/QĐ-BVHTTDL về việc đưa 02 di sản văn hóa phi vật thể của tỉnh Hòa Bình là Lễ hội Khai hạ dân tộc Mường và tri thức Lịch tre dân tộc Mường vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.  Lễ hội Khai Hạ dân tộc Mường ở Hòa Bình hay còn gọi là lễ hội Khuống mùa, Thuống tồông là lễ hội truyền thống đã có từ rất lâu đời và là lễ hội dân gian truyền thống lớn nhất của người Mường Hòa Bình. Lễ hội gắn liền với nền sản xuất nông nghiệp lúa nước, mang nhiều dấu ấn của nền văn minh Việt cổ; là hoạt động văn hóa - tín ngưỡng không thể thiếu của đồng bào người Mường ở Hòa Bình, đặc biệt là ở bốn vùng mường lớn của tỉnh Hòa Bình: Bi, Vang, Thàng, Động (nay là các huyện Tân Lạc, Lạc Sơn, Kim Bôi và Cao Phong). 

    Màn trình diễn Chiêng Mường trong lễ hội

Có thể nói, Lễ hội Khai Hạ người Mường Hòa Bình có sức sống mãnh liệt trong đời sống nhân dân, cộng đồng dân cư tham gia đông đảo với ý thức tránh nhiệm rất cao, tự nguyện và thành kính với các nghi trình, nghi thức trong phần lễ, nhiệt huyết tham gia các trò chơi và hoạt động văn hóa, văn nghệ, thể dục thể thao trong không gian của lễ hội. Thông qua các hoạt động của phần lễ và phần hội đã thu hút đông đảo du khách trong và ngoài nước tham dự. 

Thi người đẹp xứ Mường một trong những hoạt động của phần Hội

Về di sản tri thức Lịch tre của người Mường có từ rất lâu đời, tồn tại và giữ nguyên giá trị cho đến ngày nay. Người Mường xưa đã biết phân chia ngày tháng trong năm theo sự vận hành của sao Roi, hay còn gọi là sao tua rua. Sao Roi chuyển động nhanh hơn mặt trăng. Vị trí giữa sao Roi và mặt trăng tuỳ theo các tháng trong một năm. Khi sao Roi vượt qua mặt trăng, người Mường gọi đó là ngày roi vào hay ngày ngậm roi. Căn cứ vào các ngày roi vào và sự chuyển dịch của nó mà người ta phân biệt ngày, tháng, trong một năm. Có thể nói, bộ lịch này là sự tổng hợp, đúc kết kinh nghiệm qua nhiều đời của người Mường xưa và là biểu hiện rực rỡ của tư duy Mường - Việt trong nhận thức thế giới, một sự tổng hợp của các phân kỳ thời gian trong suốt một năm dựa trên cách tính toán, và sự vận động của mặt trăng, kết hợp với các sao

Lịch tre của người Mường được làm từ các thanh tre

Trong quá trình tồn tại và phát triển người Mường tỉnh Hòa Bình đã xây dựng cho mình một cách tính lịch rất độc đáo. Tuy chưa phát triển thành hệ lịch chặt chẽ có tính mật xác cao để có thể tính trước được nhiều năm, nhưng rõ ràng nó là sản phẩm của quá trình quan sát lâu dài về các quy luật của vận động tự nhiên. Thoạt đầu ta tưởng như lịch tre của dân tộc Mường tỉnh Hòa Bình là một loại Âm lịch chỉ tính theo sự vận hành của Mặt Trăng, song nó đã khéo léo lồng ghép yếu tố thời tiết vào chu kỳ vận hành của sao Roi. Đây chính là điểm đặc biệt nhất của lịch tre dân tộc Mường mà ta không tìm thấy ở các hệ lịch khác trên thế giới. Xác lập ra cách tính lịch, người Mường đã có phương tiện để khám phá ra những quy luật tự nhiên, cũng như công cụ để hoạch định mùa vụ canh tác nông nghiệp riêng của mình. Giá trị tri thức dân gian lịch tre của người Mường hiện nay vẫn còn được ứng dụng trong đời sống hàng ngày của người dân thể hiện sự trường tồn của tri thức dân tộc, xứng đáng là một tri thức, di sản văn hóa phi vật thể mang tầm cỡ quốc gia.

Việc di sản văn hóa Lễ hội truyền thống Khai hạ dân tộc Mường và di sản tri thức Lịch tre của người Mường được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia là một trong những hoạt động bảo tồn và phát huy di sản văn hóa rất thiết thực, đặc biệt quan trong trong việc quảng bá hình ảnh, con người Hòa Bình với những nét văn hóa truyền thống mang đậm bản sắc, và đây chính là một trong những nguyên liệu để phát triển du lịch Hòa Bình

• Trang trước
• Trang sau